Cymbałki, dzwonki, ksylofon – tajemnicze instrumenty perkusyjne
Cymbałki, dzwonki, ksylofon, cymbały, marimba – to dosyć do siebie podobne instrumenty, z których dźwięk wydobywamy uderzając pałeczkami. Uderzanie kojarzy nam się z perkusją i co do zasady jest to słuszne. Jednak wśród wymienionych wyżej, jest jeden, który w nie należy do grupy instrumentów perkusyjnych (o czym więcej poniżej). Jest też jeden, który w ogóle nie istnieje (!). Poniżej rozwiewamy wątpliwości kłębiące się wokół tych tajemniczych nazw i opowiadamy, czym się różnią się wymienione instrumenty.
Cymbałki vs cymbały
Na początek wyjaśniamy największą tajemnicę. Jakim instrumentem są cymbałki? Żadnym!
W ogóle nie ma czegoś takiego jak „cymbałki”.
Istnieje natomiast instrument o nazwie cymbały. To o nich pisze Mickiewicz w Panu Tadeuszu, gdy pada słynne zdanie: „Było cymbalistów wielu, ale żaden z nich nie śmiał zagrać przy Jankielu”. Ale uwaga! W przeciwieństwie do pozostałych instrumentów w tym wpisie, ten nie należy do grupy perkusyjnych! Jest to instrument strunowy (czyli inaczej chordofon) na którym gra się pałeczkami. Podobnie jak w fortepianie, dźwięk powstaje w wyniku uderzenie w strunę, a nie szarpania czy pocierania, jak w gitarze czy skrzypcach. Na drewnianej płycie w kształcie trapezu rozciągnięte jest nawet 100 strun. Cymbały są instrumentem o charakterystycznym dźwięku i w Polsce bywają wykorzystywane w muzyce ludowej.
Cymbałki dla dzieci to po prostu dzwonki!
Te, które mamy na myśli – kolorowe lub biało-czarne, szkolne, przedszkolne czy żłobkowe to po prostu dzwonki. Takie bardziej rozbudowane – srebrne, profesjonalne – to dzwonki orkiestrowe lub z niemiecka Glockenspiel [glokenszpil]. Jedyne, co łączy je z cymbałami to wykorzystywanie pałeczek.
Dzwonki to instrument perkusyjny z grupy idiofonów, czyli „samobrzmiących”. Brzmi to może nieco tajemniczo, jednak nie jest aż takie skomplikowane. Oznacza to, że w instrumentach z tej grupy źródłem dźwięku jest drgające ciało stałe – drewno (jak w różnego rodzaju grzechotkach czy kastanietach) lub metal (np. trójkąt czy gong). W przypadku dzwonków źródłem dźwięku są metalowe sztabki różnej długości. Częstotliwość, a więc inaczej wysokość dźwięku zależy m.in. właśnie od długości sztabek. Mogą być one strojone w różnych skalach i tonacjach. Muszą być odpowiednio dostrojone już na etapie produkcji, ponieważ nie jest to instrument, który można samemu dostroić w domu za pomocą tunera, jak gitarę czy nawet pianino. Mówiąc inaczej – dzwonki albo stroją albo nie. Dlatego bardzo ważny jest zakup odpowiedniego instrumentu.
Dzwonki chromatyczne, pentatoniczne czy diatoniczne - co wybrać?
W tej chwili na rynku mamy bardzo duży wybór dzwonków strojonych w różnych skalach. Najczęściej spotkać możemy diatoniczne i chromatyczne, ale pojawia się też coraz więcej dzwonków pentatonicznych. Nazwy te mówią, jaki zakres dźwięków będziemy mieć do dyspozycji, grając na tym konkretnym instrumencie.
🎶 dzwonki diatoniczne – składają się najczęściej z 8 sztabek, tworzących gamę durową. Można na nich grać większość prostych melodii, ale tylko w jednej tonacji, np. C-dur. Jeżeli chcielibyśmy zagrać w innej, musimy mieć kolejny instrument, strojony w tej tonacji.
🎶 dzwonki chromatyczne – Przypominają klawiaturę fortepianu. Składają się z większej ilości sztabek, zawierających pełną skalę chromatyczną, czyli 13-dźwiękową. Można na nich zagrać każdą melodię od dowolnego dźwięku.
🎶 dzwonki pentatoniczne – strojone w skali pentatonicznej, czyli 5-stopniowej. Instrument ma 6 sztabek, bo pierwszy stopień jest powtórzony oktawę wyżej. Wszystkie dźwięki tej skali dobrze ze sobą współbrzmią, dlatego doskonale nadaje się ona do improwizacji. Nie da się więc na dzwonkach pentatonicznych zagrać wszystkiego, ale wszystko, co się zagra zabrzmi dobrze.
Skala pentatoniczna
Nasze dzwonki stworzyliśmy właśnie w skali pentatonicznej. Przeczytaj więcej o brzmieniu naszych instrumentów
Inne instrumenty ze sztabkami: ksylofon, wibrafon, marimba
Dzwonki to tylko jeden z instrumentów należących do grupy idiofonów sztabkowych. Istnieje ich wiele rodzajów, a swoje korzenie mają w muzyce tradycyjnej, w szczególności azjatyckiej, ale i afrykańskiej. Oto kilka z nich, które możemy kojarzyć z dzwonkami dla dzieci, i które znalazły swoje stałe miejsce też na estradach koncertowych.
Ksylofon – to słowo brzmi mądrze. I może dlatego niektórzy nazywają takie szkolne dzwonki właśnie ksylofonem. A jest to zupełnie inny instrument. Również jest to idiofon, tylko z drewnianymi sztabkami i dużo większy. Do koncertowej muzyki europejskiej zawędrował z tradycyjnych kultur Afryki i Azji. Jednak nazywanie dzwonków używanych w przedszkolu ksylofonem nie wzięło się jednak tak zupełnie z kosmosu. Małe ksylofony stosuje się bowiem czasem podczas zajęć z dziećmi, a prekursorem tego pomysłu był Carl Orff, słynny kompozytor, pedagog i twórca własnej koncepcji edukacji muzycznej.
Marimba – jest bardzo podobna do ksylofonu, jednak ma bogatsze brzmienie. Zapewniają je rury umieszczone pod sztabkami, pełniące rolę rezonatorów. Ma największą skalę spośród idiofonów sztabkowych.
Wibrafon – jeśli już z czymś mielibyśmy mylić dzwonki to właśnie z wibrafonem, bo też ma on metalowe sztabki. Pod nimi znajduje się szereg rur, co daje charakterystyczny, „wibrujący" dźwięk. Jest to jedyny z grupy instrumentów sztabkowych, który jest zasilany prądem. Często możemy go usłyszeć w muzyce jazzowej.
Jaki instrument dla dziecka?
Zanim zdecydujesz się posłać dziecko do szkoły muzycznej czy na prywatne lekcje gry na perkusji, warto z nim muzykować w domu. Można to robić już z najmłodszym maluchem i wcale nie trzeba się ograniczać do grzechotek czy (o zgrozo!) piszczałek. Warto wprowadzić do swojego domu instrument melodyczny, nawet jeśli w domu nie ma żadnego muzyka i nie znacie się na nutach. Świetnym rozwiązaniem są właśnie wspomniane wyżej dzwonki pentatoniczne, doskonałe do swobodnej gry. Nie musisz znać nut ani umieć powtórzyć usłyszanej melodii. Czegokolwiek byście na nich nie zagrali, zabrzmi pięknie. To sposób na eksplorowanie świata dźwięków przez malucha, który u rodzica nie powoduje bólu głowy, a wręcz może działać kojąco. Zacznijcie odkrywać fascynujący świat instrumentów już dziś!
Zestaw instrumentów
Polecamy szczególnie nasze pomelodiowe dzwonki, których atutami są dodatkowo pudło rezonansowe i miedziane sztabki, dzięki którym instrument ma piękną, głęboką barwę.
